Savaş Sonrası Rusya-Hindistan İlişkileri; Destek ve Denge

Yazar: Aytaç DURMAZ

Rusya ve Hindistan şu an olduğu gibi Sovyetler Birliği döneminde de barışçıl ve dostane ilişkiler kurmuştur. İki ülke 4 Mayıs 1992 tarihinde karşılıklı ilişkilerin devamı esasında 13 maddelik bir anlaşma imzalamıştır. Anlaşma 3 temel prensipten oluşmuştur.

1) Rusya ve SSCB'nin yardımıyla kurulan işletmelerin faaliyetlerinin sağlanması ile ilgili konuların değerlendirilmesi

2) ticari, ekonomik, bilimsel ve teknik iş birliğinin daha da geliştirilmesi için yön ve fırsatların araştırılması

3) ana ekonomik anlaşmaların başarılı bir şekilde uygulanmasına yönelik tavsiyelerin hazırlanması

Rusya Federasyonu kurulduktan sonra imzalanan en önemli ikinci anlaşma ise 3 Ekim 2000'de Yeni Delhi'de imzalanan Rusya Federasyonu ile Hindistan Cumhuriyeti arasındaki Stratejik Ortaklık Bildirgesi'dir.

Bildirgenin kapsamı;

- Hükümetlerarası Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu çerçevesinde yakın işbirliğini geliştirmek

- Enerji, metalurji, teknoloji ve diğer alanlarda işbirliğinin derinleştirilmesi ve çeşitlendirilmesi

- Karşılıklı yatırımlar için uygun koşulların yaratılması

- Bankacılık ve finans sektörlerinde işbirliğinin geliştirilmesi

- Gümrük prosedürlerinin basitleştirilmesi ve tarife kısıtlamalarının azaltılması

- Entegrasyon sonucunda ortaya çıkan yeni fırsatların kullanımı ve dünya ekonomisinde ulusal süreçler

- Uluslararası ticarette iş birliğinin koordinasyonu

2014 yılına yapılan görüşmeler sonucunda 2025 yılına kadar iki ülkenin ticaret hacmi 30 milyar dolar olarak belirlendi. Günümüzde ise konan hedefin çok uzağında kaldığını görmekteyiz. Ru-Stat'ın verilerine göre iki ülkenin ticaret hacmi 2020 yılında 9.29 milyar dolar seviyesindeyken 2021 yıllarında 12,5 milyar dolar olarak gerçekleşti.(1) Rus haber ajansı TASS'a göre; Hindistan'ın Şubat-Mayıs 2022 döneminde Rusya'dan yaptığı ithalat 8,6 milyar dolara ulaşmıştır. Bu durum geçen yılın aynı dönemine göre 3,5 kat artış olduğunu göstermektedir. Ticaret hacminin artırılması için iki ülke farklı sektörlerde iş birliği yapmaktadır. Hindistan Rusya'ya; kimya sanayi ürünleri, gıda ve tarım ürünleri ve ham maddeleri, ekipman ve araçlar, tekstil ürünleri ve ayakkabı ihraç etmektedir. Rusya ise Hindistan'a; değerli takılar, maden ürünleri, makine, ekipman, kimya endüstrisinin ürünleri ihraç etmektedir. Rus mallarının ithalat hacmindeki artış, Rusya Federasyonu'nun Ukrayna'da başlattığı savaşla ilgilidir. Rusya'ya yönelik yaptırım baskısının başlamasından bu yana, devlet iştiraki olan Hintli işletmeler Rusya'dan petrol ithalatlarını 6 kat artırmıştır.(2) 2022 yılının Nisan ayı itibariyle Rusya, Hindistan'ın dördüncü petrol tedarikçisi olmuştur.

İkili ilişkilerin askeri boyutu ise hiçte küçümsenmemelidir. Hindistan savunma sanayisinin yaklaşık yüzde 60'ı Rusya'dan geliyor ve bu ithalatın 1960'lardan beri kesintiye uğramadığını vurgulamakta fayda vardır. Günümüzde Moskova ve Yeni Delhi üzerinde anlaştığı 200'den fazla savunma projesi yürütmektedir. Bunlardan en önemlileri: AK-203 otomatik tüfeğinin ortak üretimi, S-400 Triumph füze sistemleri... Rus silahları Hindistan savunma sistemleriyle entegre edilmiştir. Askeri uzmanlar ve siyasiler önümüzdeki 5 yıl boyunca bu anlaşmaların artarak devam edeceğini belirtiyorlar.

İki ülke lideri Putin ve Modi benzer dünya görüşlerine sahipler. İki lider ''Tek Kutuplu Dünya'' konjonktürünün sonuçlarını iyi hesaplıyor ve ''Çok Kutuplu Dünya'' fikri üzerinde iş birliği yapıyor. Tüm bağlamda iki lider için ŞİO oldukça önem arz ediyor. Öyle ki Hindistan, Rusya'nın Ukrayna'daki eylemlerini kınayan BM Güvenlik Konseyi ve Genel Kurul kararlarına ilişkin oylamada defalarca çekimser kalmıştır. Ayrıca, Batı'nın Rusya'yı küresel forumlarda tecrit etme girişimlerini reddettiğini ilan etmiştir. Diğer yandan, Özbekistan'ın Semerkant şehrinde gerçekleşen ŞİO Zirvesi'nde Başbakan Modi, Devlet Başkanı Putin ile yaptığı görüşmede Ukrayna krizini çözmek için diplomasi ve diyalog çağrısını yinelemiştir.

Son olarak; iki ülke arasında ciddi bir kriz beklememekle birlikte artan güven, denge ve desteğin olduğunu söylemek mümkün. Hindistan Başbakanı Modi'nin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e; Günümüz çağı savaş çağı değil ve telefonda defalarca konuştuk. Demokrasi, diplomasi, diyalog, bütün bunlar dünyayı etkileyen şeyler. Önümüzdeki günlerde barış yoluna nasıl gidebiliriz? Bugün kesinlikle tartışma şansımız olacak. Ayrıca bakış açınızı anlama fırsatı da bulacağım" uyarısını ben önemsiyorum. İkili ticaret hacminin 2014'te belirlenen seviyelere ulaşmasını asla beklemiyorum. 2030 yılına kadar 20 milyar dolar bandına gelmesi daha muhtemel. Modi, Hindistan savunma sanayisindeki Rus silahlarının ezici çoğunluğu azaltmasa da farklı ülkelerden silahları savunma sanayisine ekleyerek çeşitlendirileceğine inanıyorum. Hindistan için tüm ekonomisi bozulmuş Rusya, işlerin kötü gideceğine işarettir. Bu yüzden Hindistan'ın ABD ve Batı ile ekonomik ortaklığını göz önünde tutmamız gerekmektedir.

Bu bağlamda, Rus-Hindistan ilişkileri gelecek dönem adına dengeli, uyumlu, kazan - kazan politikası dahilinde ilerleyeceği gözükmektedir.

(1) https://ru-stat.su/date-M202001-202112/RU/trade/IN

(2)https://tass.ru/ekonomika/15300079utm_source=google.com&utm_medium=organic&utm_campaign=google.com&utm_referrer=google.com